یارگیری روسیه در خلیج فارس

پایگاه رهنما:

 در شرایطی که غرب در بحبوحه جنگ اوکراین، دنبال یارگیری برای ضربه زدن به روسیه است، روسها نیز از قافله عقب نمانده و در پی جلب نظر برخی کشورها برای همراه کردن با سیاستهای خود در تقابل با غرب هستند.

سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه که در هفته‌های اخیر به بسیاری از کشورهای صاحب انرژی سفر کرده تا بتواند نظر مساعد آنها را به حمایت از مسکو در جنگ اقتصادی با غرب کسب کند، این بار به کشورهای حاشیه خلیج فارس سفر کرده است. لاوروف به ریاض می رود تا با مقامات سعودی دیدار و گفتگو کند و گفته می شود مرد کهنه‌کار عرصه دیپلماسی روسیه در مقر شورای همکاری خلیج‌ فارس در ریاض با وزرای خارجه عربستان، بحرین، قطر، امارات، کویت و عمان دیدار داشته باشد. سفر لاوروف به منطقه خلیج‌ فارس درست یک روز قبل از برگزاری نشست اوپک پلاس در وین انجام خواهد شد که نشان می‌دهد بحران اوکراین و مسئله انرژی از مهمترین محورهای این سفر است.  

سفر لاوروف در شرایطی انجام می شود که آمریکا برای کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی، تلاش کرد عربستان و امارات را به افزایش تولیدات نفتی متقاعد کند اما این کشورها به دلیل ملاحظاتی که در روابط با روسیه داشتند و همچنین متضرر شدن از کاهش قیمت‌ها، با این درخواست مخالفت کردند که همین مسئله به افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی منجر شد. در هفته‌های اخیر مقامات آمریکایی تحرکات زیادی انجام داده‌اند تا تنشها با ریاض را به حداقل رسانده و روابط تیره‌آلود را ترمیم کنند ولی روسها زودتر از کاخ سفید دست بکار شده‌اند تا مانع از ورود نفت جایگزین در بحبوحه تحریم‌ها شوند. هر چند مقامات روسی از این مسئله اطمینان دارند که عربستان ممکن نیست در سیاست قبلی خود در قبال اوکراین تغییر ایجاد کند اما با این حال باتوجه به تعجیل واشنگتن برای بی‌تأثیر کردن تحریم‌های نفتی علیه روسیه از طریق متحدان عرب خود، می خواهند از نظر سعودیها اطمینان حاصل کنند. 

باتوجه به اینکه اتحادیه اروپا تحریم نفتی روسیه را تصویب کرد، نیاز غرب برای مجاب کردن عربستان و امارات به افزایش تولید نفت بیش از پیش احساس می شود و آمریکاییها به هر دری می زنند تا سعودیها را با خود همراه کنند. بنابراین، سفر لاروف به عربستان در شرایط کنونی، برای گرفتن تضمین از سعودیها انجام می شود که عربستان تولیدات خود را همچنان در سقف فعلی نگه خواهد داشت.

روسیه که از لغو تحریمهای غرب علیه خود ناامید شده است، سعی دارد با کمک متحدانش از اهرم انرژی برای تنبیه غرب استفاده کند و در این میان جلب نظر کشورهایی مثل عربستان که بزرگترین صادر کننده نفت در جهان است، برای روسها اهمیت ویژه ای دارد و مسکو در شرایط کنونی به ریاض به عنوان منجی می نگرد. به نوعی روسیه با یارگیری از بین شیخ نشین های خلیج فارس، تلاش می کند از شکلگیری یک ائتلاف قدرتمند از کشورهای صاحب انرژی علیه خود جلوگیری کند تا بتواند آثار تحریمها را تا حدی خنثی و همچنان صادرات انرژی به اروپا را به عنوان یک اهرم فشار حفظ کند.. عربستان در اوپک پلاس با روسیه هماهنگ است و بدش نمی‌آید که در بحران انرژی ناشی از جنگ اوکراین، توانایی خود برای تاثیرگذاری در بازارهای انرژی را به رخ غربی‌ها بکشاند تا وزن سیاسی خود را در مناسبات بین‌المللی ارتقا دهد.

از سوی دیگر، تقویت روابط دوجانبه روسیه و عربستان، برای سعودیها و شخص محمد بن سلمان ولیعهد سعودی هم حائز اهمیت است. از آنجا که بن سلمان از موضع گیری‌های تند دولت دموکرات آمریکا درباره پرونده های حقوق بشری خود خشمگین است لذا تلاش می‌کند با نزدیک شدن به مسکو، برای تحت فشار قرار دادن مقامات واشنگتن استفاده کند تا در روابط خود توازنی بین مسکو و غرب ایجاد کند.

مقامات کاخ سفید از نزدیکی عربستان به چین و روسیه در سالهای اخیر به شدت عصبانی هستند و بن سلمان نیز برای اینکه نشان دهد در سیاست خارجی خود مستقلانه عمل می کند، بهبود روابط با مسکو و پکن را برای ارتقای جایگاه خود مثبت قلمداد می کند. سعودیها نیز مثل سایر کشورها به این باور رسیده اند که جهان کنونی دیگر تک قطبی نیست که آمریکا تنها تصمیم گیرنده آن باشد و متشکل از نظام چند قطبی است که روسیه و چین هم در آن بازیگران تاثیرگذاری به شمار می‌روند. به همین خاطر، بن سلمان می خواهد در عربستانی که به زودی تاج پادشاهی آنرا بر سر خواهد گذاشت، با همه بازیگران جهانی تعامل داشته باشد و در تقابل شرق و غرب بتواند نقش مهمی ایفا کند.

سیاست آمریکا در اوکراین و زیر پا گذاشتن تعهداتش در قبال کی یف به رغم هیاهوی زیاد برای حمایت از این کشور، متحدان واشنگتن را به ارزیابی در راهبردهای سیاسی و امنیتی خود واداشت و عربستان و دیگر شیخ‌نشین‌های عربی متوجه شدند که آمریکا دیگر قابل اعتماد نیست و تکیه کردن به این کشور در مواقع بحرانی کار بیهوده ای است. بنابراین، عربستان عقلانیت به خرج داد و موضع محتاطانه ای را در قبال تحولات اوکراین در پیش گرفت و نمی خواهد وارد تقابلی با روسیه شود که پس از دهه‌ها با ورود موفقیت آمیز به بحران سوریه، به سمت بازیابی نقش و جایگاه گذشته خود در تحولات جهان عرب خیز برداشته است.

از طرفی، همراه شدن با سیاستهای مسکو برای تحت فشار قرار دادن غرب، قیمت نفت را افزایش خواهد داد و عربستان از این طریق می‌تواند دلارهای زیادی را به جیب بزند و نزدیک شدن به روسیه در شرایط فعلی به نفع سعودی‌ها تمام می شود. عربستان تلاش می کند از جنگ اوکراین عبرت گرفته و به روابط خود در جهان را تنوع دهند و از وابستگی به غرب که برای دهه ها بر سیاستهای این کشور سایه انداخته بود، خلاص شود.

با وجود تلاش غرب برای ایجاد ائتلاف جهانی برای منزوی کردن روسیه، مسکو نیز به یارگیری های منطقه ای به ویژه در بین صاحبان انرژی ادامه می دهد تا در نبرد اقتصادی و نظامی با غرب پیروز شود و برای رسیدن به هدفش روی شیخ نشینهای حاشیه خلیج فارس حساب باز کرده است.